شناسایی مولکولی باکتری Streptomyces scabies عامل جرب معمولی سیب‌زمینی در استان‌های آذربایجان شرقی و کردستان

مقدمه: جنسStreptomycesاز بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جنس‌های باکتریایی است که بعضی از اعضای آن بیمارگر گیاهان و محصولات کشاورزی محسوب می‌شوند. بیماری جرب معمولی از بیماری‌های مهم گیاهی است که به‌وسیلۀ باکتری Streptomyces scabies و برخی دیگر از گونه‌های مشابه عمدتاً روی سیب‌زمینی و ندرتاً روی برخی دیگر از محصولات غده‌ای نظیر چغندر، تربچه، شلغم و غیره ایجاد می‌شود. با توجه به جایگاه استراتژیک کشت سیب‌زمینی در منطقۀ شمال غرب کشور و علی‌رغم انتشار گستردۀ این بیماری در استان‌های آذربایجان و کردستان، هنوز گزارش دقیقی از عامل اصلی بیماری، میزان پراکنش و نژادهای مختلف این بیماری در دسترس نیست. هدف این پژوهش شناسایی مولکولی عامل اصلی اسکب سیب‌زمینی در استان‌های آذربایجان شرقی و کردستان و بررسی ارتباط بین بیماری‌زایی این باکتری و وجود ژن تاکستومین Aبود مواد و روش‌ها: در فصل برداشت سال‌های 1391-1389 از غده‌های دارای علائم جرب در مزارع سیب‌زمینی نمونه‌برداری و به آزمایشگاه منتقل شدند. پس از جداسازی و خالص‌سازی باکتری، جدایه‌های باکتریایی براساس ویژگی‌های مورفولوژیکی، تست‌های بیوشیمیایی و نیز با استفاده از آزمون PCR توسط آغازگر عمومی جنسStreptomyces  و آغازگر اختصاصی گونۀ S. scabies ارزیابی شدند. همچنین قدرت بیماری‌زایی جدایه‌ها روی غدۀ سیب‌زمینی و تربچه و نیز حضور ژن تولیدکنندۀ توکسین تاکستومین A در نمونه‌ها بررسی شد. نتایج: از بین جدایه‌ها، براساس صفات مورفولوژیک و تست‌های بیوشیمیایی و آزمون PCR ، 32 جدایه متعلق به جنس Streptomyces شناسایی شد. در تست بیماری‌زایی روی غدۀ سیب‌زمینی و تربچه 26 جدایه از 32 جدایه واکنش مثبت نشان دادند. نتیجۀ آزمون PCR با آغازگر اختصاصی گونۀ S. scabies به‌صورت مولکولی نیز اثبات کرد که این 26 جدایه به گونۀ S. scabies متعلق هستند. ضمناً نتایج آزمون PCR با آغازگر اختصاصی ژن بیماری‌زایی تاکستومین A (txt A) نشان داد این ژن در تمام 26 جدایه با قدرت بیماری‌زای وجود دارد که بیانگر همبستگی کامل قدرت بیماری‌زایی این باکتری در گیاهان و وجود این ژن در باکتری است. ‌ بحث و نتیجه‌گیری: این اولین گزارش علمی است که وجود این بیمارگر را به‌صورت مولکولی در منطقه اثبات می‌کند. نتایج به‌دست‌آمده و وجود جدایه‌های مثبت فراوان در داخل نمونه‌ها، حاکی از آلودگی گستردۀ مزارع سیب‌زمینی استان‌های آذربایجان و کردستان به بیماری جرب معمولی است.